Dział Historii Miasta i Regionu

 

Kolekcja Działu Historii Miasta i Regionu została zapoczątkowana już w 1908 roku, ale jako samodzielna pracownia w strukturze organizacyjnej muzeum powstała dopiero w połowie lat 60. XX w. Początkowo był to Dział Historii Miasta Wałbrzycha, następnie od 1975 roku Dział Historii Regionu, a od 1999 roku ostatecznie jest to Dział Historii Miasta i Regionu. Pracownia zajmuje się gromadzeniem, opracowywaniem i udostępnianiem związanych z historią Wałbrzycha i regionu wałbrzyskiego eksponatów, które rejestrują życie codzienne, kulturę mieszkańców oraz otaczające ich środowisko przyrodniczo-geograficzne. Kolekcja Działu koncentruje sie na ikonografii, archiwaliach, dokumentacji życia społecznego po 1945 roku, numizmatyce, weksylologii, kartografii i górnictwie.

Najliczniej reprezentowana jest ikonografia, która dostarcza cennych i interesujących informacji dotyczących m.in. architektury i układu przestrzennego dawnego Wałbrzycha i niektórych miejscowości położonych na terenie całego Pogórza Sudeckiego. W zbiorze tym na szczególną uwagę zasługuje kolekcja rycin – m.in. miedzioryt z widokiem Świdnicy z lotu ptaka z 1623 roku G. Linznera, sztychowane obrazy Książa z 1 poł. XVIII w. według rysunków F. B. Wernera, XIX-wieczne prace artystów z kręgu kowarskiego (F. A. Tittel, C. T. Mattis, E. W. Knippel, C. J. Rieden), chromolitografie berlińskiego wydawcy A. Dunckera i staloryty K. U. Hubera czy grafiki wałbrzyskiego artysty Rudolfa Krafta. Tę część zespołu zamyka grupa odrealnionych obrazów samego Wałbrzycha, zwłaszcza jego pejzażu przemysłowego, na który składa się kolekcja współczesnej grafiki artystycznej wałbrzyskich twórców: W. K. Chrobaka, A. Fleischera, K. Głaza, Z. Kobylańskiego, A. Szelesa, Z. Więckowskiego.

Obok rycin, a także znajdujących się w zbiorze rysunków i akwareli, stosunkowo licznie prezentowany jest zbiór archiwalnych zdjęć Wałbrzycha i okolic pochodzących z lat 1870-1939, a powstałych głównie w wałbrzyskich atelier fotograficznych A. Leisnera, J. Tatzelta, C. Maya, W. Mittmanna, G. Kohlheima. Zbiór ten dopełnia kolekcja starej fotografii portretowej, m.in. carte de visite, z wizerunkami znaczniejszych mieszczan i włościan wałbrzyskich, głównie z końca XIX w. Godny uwagi jest również zgromadzony zestaw widokówek z lat 1895-1939.

Kolejną grupę w zbiorach Działu stanowią archiwalia dotyczące życia tutejszych mieszkańców przed 1945 rokiem, wzbogacone o egzemplarze dawnej prasy lokalnej („Waldenburger Kreisblatt”, „Waldenburger Wochenblatt”, „Waldenburger Zeitung”) i wycinki prasowe pochodzące z wałbrzyskich gazet, zwłaszcza „Schlesische Bergwacht”, „Mittelschlesische Gebirgszeitung” i „Neues Tageblatt”. Spora część zebranych dokumentów to spuścizna po ludziach związanych swym pochodzeniem i działalnością z miastem i regionem. Należą do nich pamiątki i dokumenty osobiste, korespondencja, manuskrypty, maszynopisy rozpraw, odczytów, sprawozdań, dyplomy, a nawet wizytówki. W zbiorze znajdują się także akcydensy informacyjne i manipulacyjne w postaci ogłoszeń, afiszy, plakatów, ulotek, zaproszeń, programów, katalogów, prospektów i innych pism ulotnych z XIX w. i początku XX w.

Licznie reprezentowane w kolekcji Działu są zbiory stanowiące dokumentację życia społecznego po 1945 roku. Zespół zawiera wiele różnorodnych materiałów: od afiszy, plakatów, odezw, ulotek, poprzez programy imprez, katalogi wystaw, zaproszenia, formularze, bilety, blankiety, po różnego typu realia, np. plakietki, proporczyki, znaczki itp.

Odrębną grupę obiektów tworzą zbiory numizmatyczne. Trzonem tej kolekcji jest zbiór pieniędzy zastępczych emitowanych na Śląsku w latach 1914-1924, do którego należy zestaw urzędowych i prywatnych bonów zastępczych, ze szczególnym uwzględnieniem wałbrzyskich edycji, oraz monet porcelanowych. Pozostałe zabytki numizmatyczne to m.in. drobne monety obiegowe bite na Śląsku od 2. poł. XI w. do końca XVI w. oraz konwencjonalne monety austriackie i niemieckie z okresu od XVI do XX w. Kolekcję uzupełnia mały zbiór z zakresu falerystyki i sfragistyki (m.in. z typariuszem pieczęci pismowo-herbowej Jana Henryka VI von Hochberg z Książa) i przede wszystkim medalierstwa, gdzie można znaleźć zarówno medal pamiątkowy wybity w 1856 roku z okazji wybudowania w Wałbrzychu nowego ratusza, jak i np. medal – Nagrodę Honorową Wystawy Rzemiosła i Przemysłu Powiatu Wałbrzyskiego z 1879 roku. W zbiorach Działu znajdują się także chorągwie i sztandary różnych związków i organizacji, w tym i sztandary szkolne, które składają się na małą kolekcję weksylologiczną.

Dział posiada także zbiór kartograficzny złożony głównie z map śląskich z okresu od XVIII do XX w. Do kolekcji należy m.in. pierwszy atlas Śląska zestawiony z 16 map wykonanych w latach 1722-1740, wydany w 1752 roku przez znaną norymberską oficynę spadkobierców Homanna, oraz mapa z 1829 roku przedstawiająca utworzony w 1818 roku powiat wałbrzyski.

Kolekcje Działu Historii Miasta i Regionu zamyka nieduży zbiór z zakresu historii górnictwa węglowego – przez pięć wieków jednej z dominant gospodarczych miasta i regionu. Zbiór tworzą: zestaw lamp górniczych oświetlenia osobistego i ogólnego, narzędzia pracy, przyrządy miernicze, części dawnego i obecnego ubioru górniczego oraz atrybuty z nim związane – np. laski paradne, szable – a także komplet granicznych kamieni górniczych nieistniejących wałbrzyskich kopalni, m.in. „Tempels -Grube” w Starym Zdroju, „Ernestine-Grube” w Podgórzu, „David-Grube” w Konradowie, „Emilie Anna Grube” w Jabłowie czy „Abendröthe Grube” w Gorcach.